ESP (Electronic Stability Progman), olumsuz sürüş durumlarında araçların dengede ve yolda kalmasını sağlayan teknolojilerden birisidir.
Özellikle 2014 yılından sonra yaygın olarak kullanılmaya başlayan teknoloji, Avrupa Birliği ülkelerinde araçlarda zorunlu olarak kullanılması gereken bir teknoloji olarak da bilinmekte. Yaygın olarak kullanılıyor ve bazı ülkelerde de zorunlu kılınıyor olmasıyla, adını sıkça duyduğumuz bu teknolojiyi daha yakından tanımak ister misiniz?
Emin olun, bu teknolojiyi daha yakından tanımanız, ESP teknolojisine sahip olan araçların sürüş dengesini daha iyi anlamanızı sağlayacak. Sistem tam olarak nedir ve nasıl çalışır sorularına cevap vererek söz konusu teknolojiyi anlatmaya çalışalım.
ESP Nedir?
Açılımı elektronik denge programı olarak geçen teknoloji, her durumda aracın yol üzerinde stabil kalmasını sağlar.
Sistem bu dengeyi sağlamak için ABS ve ASR teknolojileriyle de beraber çalışır. Amaç tekerlerdeki gücü ayarlayarak ve frenlemeler yaparak aracı her durumda yolda tutmaktır. Bunu bir örnek vererek açıklayalım.
Diyelim ki aracınızla süratli bir şekilde viraja girdiniz. Eğer virajın dönüş hızının üzerinde bir hız ile giriş yapmışsanız, aracınız virajı alamayacak ve kaymaya başlayacaktır. Bu durumda da araç, sizin gitmesini istediğiniz yönün tersine doğru kaymaya başlayacak ve kontrolü kaybedeceksiniz.
Fakat eğer ESP sistemi devreye girmişse, bu durumda sistem aracın viraja hızlı bir şekilde girdiğini anlıyor ve dengeyi korumak adına gerekli tekerde kısa kısa frenlemeler yaparak aracın yolda kalmasını, dengeyi kurmasını sağlıyor.
Bu durum sadece virajlar için de geçerli değil. Kaygan yollarda, önünüze ani engeller çıktığı durumlarda ve benzeri olumsuz sürüş durumlarında da aynı şekilde sistem dengeyi sağlamakta.
ESP nedir sorusunu genel bir açıklama ile cevaplamış olduk. Sistemin nasıl çalıştığını anlattığımız bölümde daha iyi anlayacaksınız.
ESP Nasıl Çalışır?
Çalışma mantığı oldukça basittir. Başta şunu belirtelim ki sistem ABS ve ASR teknolojisi üzerine kurulu olduğu için araçların bu teknolojilere sahip olması gerekir. Özellikle ABS sistemi şart. ABS’nin olmadığı araçlarda ESP sisteminin olması mümkün değil.
ESP nasıl çalışır sorusunun cevabını ise sensörler verecektir. Sistemde, 4 teker içinde ivme ölçer sensör bulunur. Tekerlerin dışında arabanın tam merkezinde bir ivme ölçer ve direksiyon simidi bölümünde de bir sensör yer alır.
Sensörlerden gelen verilerin iletildiği kontrol ünitesi ve kontrol ünitesinin kontrol ettiği de bir hidrolik pompa bulunur.
Sistemin genel yapısı bu şekilde anlatılabilir. Peki çalışma mantığı nasıl olacak? Araç seyir halindeyken, aracınızın sürüş dengesinin bozulduğu bir durumda sensörler anlık olarak verileri kontrol ünitesine iletecektir.
Kontrol ünitesi ise aracı yolda tutmak ve dengesini sağlamak adına, hangi tekere fren uygulaması gerekiyorsa, bu tekere fren uygulayacak ve böylece aracı denge içerisinde tutacaktır. Böylece aracın savrularak yoldan çıkması engellenecektir.
Bu tüm sürüş durumları için de geçerli olur. Dediğimiz gibi virajlarda, yolunuza çıkan ani engellerde ve benzer durumlarda.
Anti Patinaj Sisteminde ESP’nin Durumu Ne?
ESP, sadece sürüş sırasında devreye girmez. Anti patinaj sistemlerinde de görev alır. Diyelim ki aracınızla ışıklarda bekliyorsunuz. Birinci viteste kalkmak istediğiniz zaman, aracın yüksek torkuyla beraber tekerler patinaj yapabilir.
Fakat ESP sistemi devreye girdiği zaman, patinajı engellemek için güç dengesi sağlanır. Araç zaten durduğu için frenleme yapılmaz. Bu kez yol tutuşunu kaybeden yani patinaj yapan lastiklere verilen güç azaltılarak, aracın yol tutuşunu geri kazanması sağlanır.
ESP Ne İşe Yarar? Gerçekten Gerekli mi?
Aslında baştan beridir ESP ne işe yarar anlattık. Ama gerekli mi konusunu bir kez daha değerlendirmemiz gerekiyor. ESP, oldukça önemli ve gerekli bir teknolojidir. Sürüş güvenliği konusunda en az ABS kadar gerekli olan teknoloji, zaten birçok ülkede de zorunlu tutuldu.
ESP Her Durumda Kurtarıcı mı?
Tabii ki hayır. Her teknolojide olduğu gibi ESP’nin de sınırları var. Çok yüksek süratte viraja girmeniz, ESP sisteminin yetersiz kalmasına ve aracınızın yol dışına çıkmasına, kazalara neden olabilir. Yani ESP’nin de her araç için belli sınırları olduğunu söylemek lazım.
ESP Arıza Işığı Hangi Durumlarda Yanar? Arıza Işığı Yanarsa Ne Yapmak Gerekli?
Sistemin bulunduğu araçlarda, gösterge panelinde arıza işareti de yer alacaktır. Normalde ESP lambasının, aracın kontağı açıldığı zaman yanması ama araç çalıştırıldığı zaman sönmesi gerekir.
Sürüş sırasında ışık yanarsa, bu sistemde bir hata olduğu anlamına gelir. Sensörlerde, kontrol mekanizmasında ya da sistemin başka bir noktasında arıza olabilir. Bu durumda direksiyonunuzda sertleşme meydana gelebilir. Yapılması gereken ise hemen yetkili bir servise başvurmak olacaktır. Zira ESP sistem arızaları önem verilmesi gereken arızalardır ve sürüş güvenliğini doğrudan etkiler.
Evet, ESP nedir ve nasıl çalışır anlattık. Tüm bu anlattıklarımızdan yaptığımız çıkarım şu ki gerçekten her araçta olması gereken, güvenliği ön plana çıkaran bir teknolojiden söz ediyoruz. İşleyişi oldukça basit ama etkinliği ve faydaları da bir o kadar önemli bir teknoloji.